فراموشی
فراموشی (به انگلیسی: Forgetting) یا از یاد بردن یا به یاد نیاوردن حالتی است که داده‌ها یا اطلاعات ذخیره شده در حافظه بلند مدت فرد از بین می‌روند یا تغییر می‌یابند. فراموشی فرایندی ناگهانی یا تدریجی است که در آن خاطراتگذشته نمی‌توانند از ذخیره حافظه فرا خوانده شوند. فراموشی می‌تواند کوتاه مدت یا همیشگی باشد. فراموشی علل مختلفی دارد. افزایش سن[۱] و داروها از مهمترین آنها هستند.
علل فراموشی
فراموشی به علل مختلفی ممکن است اتفاق بیافتد. اکثر فراموشی‌های عادی روزمره مربوط به مراحل حافظه می‌باشند. وجود مشکل در هر یک از مراحل ، یادآوری اطلاعات را با مشکل مواجه خواهد ساخت. نظریات جدید حافظه به این مطلب تاکید دارند و فراموشی را ناشی از احتمال خطا در یک یا چند مرحله از مراحل سه گانه حافظه می‌دانند.
مراحل حافظه رمز گردانی ، اندوزش و بازیابی را شامل می‌شود و می‌دانیم که در مرحله رمز گردانی سپردن اطلاعات به حافظه اتفاق می‌افتد. در مرحله اندوزش نگهداری اطلاعات در حافظه و در مرحله بازیابی فراخوانی اطلاعات از حافظه. خطای حافظه در هر یک از این مراحل مشکل فراموشی را به بار خواهد آورد.
مهم:کتاب هیپنوتیزم بالینی
1-ممکن است کمبود توجه در حین سپردن اطلاعات به حافظه عامل این خطا باشد.
ما زمانی که می‌خواهیم مطلبی را به حافظه خود بسپاریم، به آن توجهمی‌کنیم.توجه ما رمزگردانی و سپردن آن را به حافظه امکان‌پذیر می‌سازد. ما خیلی از مطالبی را که می‌شنویم، اما به آن توجه نمی‌کنیم، فراموش می‌کنیم. به عبارتی تنها مطالبی که مورد توجه ما قرار می‌گیرد، به حافظه سپرده می‌شود. در غیر این صورت حافظه ما در هر لحظه در مقابل سیلی از اطلاعات قرار می‌گرفت که چندان ضرورتی هم برای ما نداشتند.
2-زمانی که خطا در مرحله اندوزش اتفاق می‌افتد، به این معنی است که اطلاعات به شیوه درست و کاملی ذخیره نشده‌اند و یا در جای مناسب خود قرار نگرفته‌اند.
یکی از عواملی که اندوزش اطلاعات را میسر می‌سازد، مرور ذهنی است. مرور ذهنی به نیرومند شدن اطلاعات در حافظه کمک می‌کند و دوام آنها را در حافظه طولانی‌تر می‌سازد. بنابراین بدون مرور ذهنی اطلاعات از حافظه محو شده و دسترسی به آنها ناممکن می‌گردد.
4-عامل دیگر که در مرحله اندوزش اتفاق می‌افتد و فراموشی را سبب می‌شود، جانشینی است
، زمانی که اطلاعات جدید جای اطلاعات قدیمی را می‌گیرد و علت آن اغلب به گنجایش حافظه به خصوص در حافظه کوتاه مدت مربوط است. گنجایش حافظه کوتاه مدت معمولا محدود است و برای استفاده حداکثر از آن شگردهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، مثل روش تقطیع. در هر زمانی که اطلاعاتی که قصد اندوزش آنها را داریم، فراتر از گنجایش حافظه باشد، ذخیره نخواهد شد یا ناچارا اطلاعات قبلی را از بین خواهد برد.
5-در مرحله بازیابی نیز عواملی مثل تداخل و عوامل هیجانی ، یادآوری اطلاعات را با مشکل مواجه می‌سازند.
زمانی که در حافظه ما اطلاعات مختلفی با نشانه مشترکی ذخیره شده باشند، به هنگام استفاده از آن نشانه برای بازیابی یکی از اطلاعات اطلاعات دیگر به ذهن خواهند آمد و مزاحم بازیابی اطلاعات مورد نظر خواهند شد.
برای مثال اگر شماره تلفن جدید دوست خود را یاد بگیرید، بعد از مدتی یادآوری شماره تلفن قبلی او برایتان مشکل خواهد بود. به این علت که نام دوست شما نشانه‌ای است که برای شماره تلفن فعلی او و شماره تلفن قبلی او نشانه مشترکی است و یادآوری یکی از آنها با این نشانه با مشکل همراه خواهد بود
دلایل فراموشی
-رابطه جنسی ممکن است به طور موقت سبب فراموشی شود.
فراموشی که از این طریق حاصل می شود نوعی فراموشی موقت و زودگذر است که به فراموشی زودگذر جهانی معروف است.شاید گاهی اوقات برایتان اتفاق افتاده باشد که برای چند لحظه به یاد نمی آورید که کجا هستید، ساعت چند است و … اما خودتان و اعضا خانوادتان را می شناسید.رابطه جنسی ممکن است یکی از آن مواقعی باشد که پس از آن دچار این مشکل می شوید.
-در طول بارداری و پس از آن ممکن است فعالیت مغز کمی دچار تغییرات شود.
بعضی از خانم های باردار می گویند که حافظه شان کمی درحین بارداری ضعیف عمل می کند اما تحقیقات هنوز صحت این مسئله را تایید نکرده اند چرا که در آزمایشاتی که بر روی حافظه خانم های باردار انجام شد مشخص شد که در طول بارداری و پس از ان حافظه خانم ها کمی ضعیفتر از قبل عمل می کند که احتمال می رود فشار و استرسی که در این دوران به خانم ها وارد می شود سبب ضعیف شدن حافظه شان می شود.
-از سن 20 سالگی به بعد، سلول های مغز از بین می روند و همین باعث تغییر در چگونگی به حافظه سپردن می شود.
البته این مسئله کاملا طبیعیست. اما می توان با داشتن فعالیت، روند از بین رفتن سلول ها را کاهش داد. ورزش کردن، رقصیدن، مطالعه کردن، جدول حل کردن و در اجتماع فعالیت داشتن می تواند به گونه ای روند تحلیل سلول های مغز را کاهش دهد.
-صبحانه نخوردن باعث فراموشی می شود.صبحانه را از دست ندهید.
صبحانه هوش را افزایش نمی دهد اما باعث می شود که بهتر به خاطر بیاورید.مثلا به یک سخنرانی رفته اید یا در جلسه ای حاضر شده اید اگر صبحانه نخورده باشید محال است که سر خط را گم نکنید و حتم به یقین فراموش می کنید که چه می خواستید بگویید. این فراموشی به دلیل کاهش قند خون می باشد.
-استرس ناگهانی ممکن است حافظه تان را قوی تر کند.
با دیدن صحنه ای ناراحت کننده و یا وحشتناک ،هورمون استرس منفجر می شود و حافظه قوی تر عمل می کند و طرف هوشیارتر می شود. اما اگر این استرس به طور مداوم ادامه پیدا کند بدن نمی تواند با آن سازگاری حاصل کند.استرس طولانی مدت و مزمن می تواند بخشی از مغز را تحلیل ببرد و به یادآوردن و تمرکز گرفتن را دچار مشکل کند.که همین مسئله منجر به بیماریهایی چون افسردگی، دلواپسی، مشکلات قلبی و دیابت می شود.
-انتی هیستامین ها و قرص های خواب به حافظه صدمه وارد می کنند.
میلیون ها نفر در آمریکا از قرص های آنتی هیستامین برای درمان آلرژی و یا قرص های خواب آور استفاده می کنند که مشکلات موقت حافظه را در بر دارند. همچنین برخی انواع قرص های کاهش کلسترول خون تا حدودی حالت گیجی و کم کاری حافظه را در بر خواهند داشت.خوشبختانه زمانیکه مصرف دارو را متوقف کنید مشکلات حافظه هم از بین خواهد رفت.
مهم:دکتر زینب علی مددی متخصص تغذیه و روانپزشک در کلینیک روانشناختی رسش;کلیک کنید
درمان فراموشی با استفاده از ابزارهای مختلف
ابزارهای کمکی راهی است تا آسیبی که فراموشی در زندگی‌تان ایجاد می‌کند را محدود کنید. در حقیقت این مهارت‌ها و ابزارها راه درمان نیست و مانند عصا عمل می‌کند. اما پس از مدتی خواهید دید که عصای کارآمدی است.
چک‌لیست کارها
کارهایی که لازم است انجام دهید را داخل دفترچه یادداشت یا گوشی خود بنویسید تا کارهای روزتان را با مراجعه به آن یادآوری کنید. این کار را می‌توانید هرشب قبل از خواب برای روز بعد انجام دهید و دفترچه یادداشت شما باید در دسترس باشد.
یادداشت در تقویم
در تقویمتان مناسبت‌ها، قرارهای کاری یا کارهای روزمره خود را یادداشت کنید. برای این کار می‌توانید از تقویم رومیزی یا تقویم جیبی استفاده کنید. استفاده از امکانات تقویم موبایل نیز می‌تواند به شما خیلی کمک کند. به ویژه به دلیل امکان به کار انداختن زنگ هشدار برای انجام کارهایتان، یک روش یادآوری مناسب است.
یادآورها
برگه‌های کوچک یادآور را می‌توانید با کارهایی که لازم است انجام دهید پر کنید و آنها را در معرض دید قرار دهید، روی در یخچال، کنار صفحه کامپیوتر یا بالای میز کارتان. تا یک مسئله یادتان هست از فرصت استفاده کنید و آن را یادداشت کرده و در جلو دید قرار دهید.
با کارهایتان داستان بسازید
اگر معمولا کارهای روزمره را فراموش می‌کنید می‌توانید برای هر کاری یک کلمه را انتخاب کنید و یک داستان بسازید که همه کلمات در آن قرار دارد. مثلا اگر تخم مرغ و دفتر یادداشت باید بخرید و اتو را باید از تعمیرکار بگیرید می‌توانید این داستان را بسازید که یک تخم را روی کاغذ گذاشتید و اتو را روی تخم مرغ زدید. این تصویر ذهنی بیشتر از لیست کارهایتان در ذهن باقی می‌ماند و سخت‌تر فراموش می‌شود.
درمان فراموشی با تمرین مغز
مغز هم مانند هر عضو دیگر بدن وقتی بیشتر فعالیت کند قوی‌تر می‌شود. پس با تمرین‌هایی می‌توانید مغز خود را قوی کرده و به تقویت حافظه خود بپردازید.
یک سری از این تمرین‌ها توسط روانشناسان و متخصصان علوم اعصاب طراحی شده‌اند که به عنوان تمرین بازتوانی شناختی شناخته می‌شوند. این تمرین‌ها شبیه بازی‌های مدادکاغذی مثل مازها و پیدا کردن تفاوت‌های دو شکل می‌شوند که باید به ترتیب خاصی اجرا شوند. کتاب‌های تمرین بازتوانی شناختی را می‌توانید در بازار تهیه کنید.
بازی‌های فکری
بازی‌های فکری مثل سودوکو، حل جدول، مازها، مکعب روبیک، پازل و بازی‌های تخته‌ای مانند شطرنج و تخته‌نرد می‌تواند تمرین خوبی برای مغز شما باشد. با انجام این بازی‌ها علاوه بر تقویت مغزتان به تفریح هم پرداخته‌اید و استرس و فشار روانی را هم کاهش داده‌اید.
موسیقی
مطالعات نشان داده که نواختن موسیقی می‌تواند به رشد و فعالیت ذهن شما کمک کند. موسیقی هماهنگی بین بدن و ذهن شما را بیشتر می‌کند و این تمرین خوبی برای مغز است. علاوه بر آن احساس شادی ناشی از نواختن موسیقی می‌تواند فراموشی ایجاد شده از فشار روانی بیرونی را برای شما کاهش دهد.
بازی‌های کامپیوتری
تعجب نکنید. بازی‌های کامپیوتری برای مغز شما مفید هستند. تحقیقات نشان داده‌اند که بازی‌های کامپیوتری بخش‌هایی از مغز را تحریک می‌کند که مسئول حافظه، حرکت و برنامه‌ریزی هستند. پس با انجام بازی‌های کامپیوتری هم می‌توانید مغز خود را ورزش دهید. اما توجه کنید این بازی‌ها به دلیل احساس لذتی که ایجاد می‌کنند ممکن است برای شما اعتیادآور باشد. پس در انجام آنها تعادل را رعایت کنید.
مهم:مشاوره صوتی و تصویری درکلینیک رواشناختی رسش
پیشگیری و درمان فراموشی با مراقبت از مغز
مغز شما نیز مانند تمام اعضای بدنتان نیاز به مراقبت دارد. اگر به راه‌های مراقبت از آن توجه نکنید، به آن فشار اضافی بیاورید و یا نیازهایش را برآورده نکنید دقیقا مانند یک مفصل که شروع به درد گرفتن می‌کند یا دندانی که می‌پوسد، شروع به ضعیف شدن می‌کند و کارکردهایش را از دست می‌دهد.
تغذیه سالم
تغذیه سالم به عملکرد مناسب همه اعضای بدن از جمله مغز شما کمک می‌کند. استفاده از موادی که به سلامت مغزتان کمک می‌کند بهترین راه مراقبت از این عضو مهم است. سعی کنید آب فراوان بنوشید و از مواد غذایی زیر بیشتر استفاده کنید.
سبزیجات برگ‌دار سبز مانند اسفناج و کلم بروکلی برای داشتن منابع غنی آهن و پروتئین برای حافظه و قلب مفید هستند. افرادی که این سبزیجات را استفاده می‌کنند دیرتر مبتلا به فراموشی می‌شوند.
مواد غذایی غنی از فولیک اسید مانند عدس، نخود و دیگر حبوبات، جگر و بادام زمینی و غذاهای حاوی امگا3 مانند ماهی برای سیستم عصبی مفید است و حافظه را تقویت می‌کند.
مَویز به خاطر دارا بودن آنتی‌اکسیدان‌های فراوان و گیاه رزماری به جهت تقویت گردش خون در مدارهای عصبی مغز می‌تواند برای تقویت حافظه و به عنوان یک درمان کمکی در کنار دیگر روش‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
خواب مناسب
اگر سلامت بدن و ذهنتان برای شما مهم است باید به خوابتان هم اهمیت بدهید. به طور میانگین بدن شما به خواب شبانه بین 7 تا 9 ساعت نیاز دارد. کمبود خواب شبانه می‌تواند باعث عدم تمرکز و توجه، اختلال حافظه و خستگی و گیجی شما در طول روز شود. سعی کنید خوابتان ریتم ثابتی داشته باشد، ساعت خاصی به رخت خواب بروید و در ساعت خاصی بیدار شوید تا بدنتان به این ریتم عادت کند.
ورزش کنید
ورزش علاوه بر خون‌رسانی به مغز باعث ترشح مواد شیمیایی مفیدی در مغز شما می‌شود که فواید زیادی دارد. کاهش استرس، افزایش تمرکز و توجه و ایجاد روحیه شاد و پرانرژی از اثرات ورزش منظم است. روزی نیم ساعت به ورزش بپردازید. نیاز به کار عجیبی نیست. می‌توانید از پیاده‌روی سریع بین محل کار و خانه‌تان شروع کنید، یا هرشب به پارک محله بروید و نیم ساعت ورزش کنید. ورزش‌هایی مانند یوگا علاوه بر اثرات مثبت بر روی بدن شما به دلیل القای آرامش فشار روانی را روی شما کاهش می‌دهد.
برای دریافت وقت مشاوره باکلینیک روانشناختی رسش با شماره۸۸۹۷۰۴۹۴-۰۲۱تماس بگیرید
