اغلب گفته می شود که کودکان دو ساله از نظر رفتاری” وحشتناک اند”،زیرا آن ها در این سن خیلی بداخلاقی می کنند. ولی آنچه مسلم است اینکه این مشکل از روز تولد دو سالگی شروع نمی شود و در آغاز سه سالگی از میان نمی رود. در میان کودکان یک ساله هم می توان کج خلقی هایی را دید. همچنین بسیاری از افراد چهل یا پنجاه ساله هم وجود دارند که لجبازی دارند.
بیشتر والدین باید تعدادی از این بداخلاقی ها را تحمل کنند. به ویژه بین ۲ تا ۳ سالگی که کودک می خواهد استقلالش را تثبیت کند و همه کارها را آنطور که خودش می خواهد،انجام دهد نه آنطور که شما به او می گویید.
لجبازی کودک هر علتی که داشته باشد،نباید باعث شود شما دایما واهمه داشته باشید که در صورت عمل نکردن به یکی از تقاضاهای کودک با صحنه ای چون کوبیدن خودش به زمین و جیغ و فریاد او روبرو می شوید. شما می توانید این گونه رفتارها را با برخورد و واکنش درست در هنگام بروز و بعد از آن تغییر دهید.
آگاهی از لجبازی کودکان
لجبازی در کودک کاملا طبیعی است. هر کودکی تا حدی لجبازی می کند، چون این طبیعت آنهاست که اطرافشان را آزمایش کنند و بفهمند که تا کجا می توانند پیشروی کنند. با این حال، بچه ها حد و مرز خود را نمی شناسند و این وظیفه والدین آنهاست که محدودیت ها را برای آنها مشخص کند. اینجاست که نقش مدیریتی پدر و مادر شروع می شود که هرچه زودتر باشد، بهتر است.
لجبازی چیست؟
لجبازي نوعي رفتار مقابله اي در كودكان مي باشد كه معمولاًوالدين در مواجهه با آن رفتارهاي مختلفي را نشان مي دهند .البته اکثرا هم با شكست مواجهه مي شوند.درابتدا بايد به نكته ظريفي اشاره کرد و ان اینکه هميشه بياد داشته باشيم كه از ايجاد رفتارهائي كه منجر به لجبازي در كودكان مي شود،تاحد ممكن اجتناب کنیم.چرا كه درواقع اين ماهستيم كه بازنده خواهيم بود.
راهکار های کلیدی برای لجبازی کودکان
این بکن،نکن ها جواب نمی دهد!
به كودك چيزي مي گوييم واو لجبازي مي كند.بيابيد اين جمله را آناليز كنيم وبراي هر يك راه حلي پيدا كنيم آيا آنچه كه به كودك مي گوييم،سلبي است يا ايجابي .(يعني نكن است يا بكن)!
هدف از دستور ما چيست؟آيا كودك واقعاًمي تواند كاري را از او خواسته ايم را يا آن كاري كه او را از انجامش منع كرده ايم برآورده كند؟یادمان نرود که «بايد از هر كسي چيزي را توقع داشت كه بتوان از عهده انجامش بربيايد.»اگردرخلال دستورهاي ريز ودرشتتان ،درخلال بكن ونكن هاي گاهي زائد وبي فايده،كه گاهي اگر خود ما را روانكاوي كنند،ريشه خيلي ازآنها را در كودكي خودمان پيدا بايد كرد.
درباره قسمت اول وبحث درمورد جنس درخواست ما كه سلبي است يا ايجابي،اصولاً،كودكان ميانه خوبي با درخواست هاي سلبي ندارند.پس نكن.فلان كار را بكن،فلان طور راه نرو،جيغ نزن،دست توي بيني ات نكن و…. معمولاً جواب نمي دهد!!!…
درابتدا بايد دقت كنيم كه ريشه ي آن حركت ناخوشايندي كه كودك انجام مي دهد چيست؟ آيا نياز او براي جلب توجه است؟ آيا آن كار به اوآرامش مي دهد؟آيا نیازحسی است؟آيا سطح توانائي اش در همين حد است؟آيا عادتي است؟
هر كدام از اين موارد كه باشد نمي توان با گفتن يك دستور بكلي قال قضیه را كند به جاي آن بهتر است به قول معروف گولش بزنيم!این اصطلاح در اصل یک تکنیک رفتار درمانی است که یک کار مطلوب را جایگزین رفتار نامطلوب می کنیم.
جهت انجام این تکنیک بهتر است از واژه زیر استفاده کنیم که اگر توونستی، این کار را بکنی؟!در این مواقع اگر نیاز کودک به جلب توجه ریشۀ حرکت ناپسندش باشد سریعاً فعالیت دلخواه شما را جایگزین می کند.مثلا به کودکی که مدام برهمه چیز لگد می زند می گویم.
بیا ببینیم زورت می رسد تا به این توپه لگد بزنی؟اگر راست می گی و خیلی قوی هستی بیا کمک کن این صندلی ها رو تنهائی جمع کن.در این حالت در اثر اشتغال به فعالیتی از نوع موازی،مشارکتی،رقابتی و هر نوع دیگر،او را از حال و هوای حرکت ناپسندش بیرون بیاوریم بدون این که احساس کند ما روی فلان حرکت او حساس می شويم.
در حقیقت باید از موضع قدرت و عقل برخوردکنیم و نقطه ی ضعفمون را نشان ندهیم.چرا که دیده ایم خیلی از ماها عملاً آنقدر واکنش شدیدی به رفتارهای کودکان نشان می دهیم که کودک هر قدر که کوچک باشد متوجه می شود که نقطه ضعف ما در کجاست!در مورد دوم،این که واقعاً آن چیزی که از کودک می خواهیم،جداً چه ضرورتی دارد؟…
حساب و کتاب امر و نهی هایتان را داشته باشید
یادمان باشد که همیشه حساب و کتاب و تعداد امر و نهی هایمان را در یک روز داشته باشیم.می دانید چرا؟چون والدین زمانی که خسته اند و حوصله ی کاری را ندارند ،تعداد امر و نهی هایمان خیلی بیشتر از زمانی است؟که دوست داریم به دل کودک راه بیاییم تا خودش به کشف محیط بپردازد.
هم چنین این که درست مقابل این لجبازی که الان دغدغه ی ذهنی ماست،یکی از علائم سندرم موسسه زدگی،مطیع بودن بسیار زیاد و از خود ایده نداشتن و کاهش اعتماد به نفس و کاهش عزت نفس و احساس پوچی و بی تفاوتی است.مواظب باشیم که آنقدر که این امر و نهی ها و دستورات را کش ندهیم که یک زمان از آن طرف خیلی چیزها را از دست بدهیم.
و حالا در مورد دیسیپلین که والدین هیچ وقت از دستوری که داده اند نباید چشم پوشی کنند،برای همین مواقعی که دستوری می دهیم باید دقت داشته باشیم که کودک در حالتی باشد که بتواند دستور ما را انجام دهد.(به قول معروف مودش مناسب باشد).
اما اگرجواب ندادباید از روش های مختلف رفتاری جهت شکل دهی فعالیت استفاده کنیم تا در نهایت به کتک زدن و تنبیه بدنی ختم نشود.البته تنبیه می تواند کاربرد داشته باشد مثل محروم کردن کودک از فعالیتی که دوست دارد،یا خاموشی یعنی بی توجهی به او…اما در عین حال باید فراموش نکنیم که نه تنها تمام کودکان بلکه تمام آدمهای دنیا تشنۀ دوست داشته شدن و محبت هستند.
و در یک کلام کودکان گدای محبت می باشد.می دانید یعنی چه؟یعنی شما والدین می توانید آنقدر به یکدیگر و کودک تان مهر بورزید که یک گوشه چشم و خم ابروی شما،از صد تنبیه و کتک و شکنجه برای کودک دردناک تر باشد!…و برعکس می توانید آن چنان در رابطه عاطفی و خانوادگی تان دیسیپلین اعمال نمايید که کودکان را تشنۀ محبت سازید!…
توجه داشته باشیم که شاه کلید دیسیپلین خانوادگی نظم و ارتباط صحیح ،و برقراری رابطه عاطفی و انسانی است.تا زمانی که نتوانید کودک را یک انسان با یک سری نیازهای ویژه خود در نظر بگیرید تلاش برای برقراری دیسیپلین خانوادگی معنا نمی گیرد.یک انسان سالم تمام خصوصیات مثبت و منفی را با هم تجربه می کند اعتماد به نفس بالا،یا خرد شدن آن،خودباوری و عزت نفس و احساس تنفر از برخی چیزها همگی خصلت های روحی است.مهم این است که والدین به او یاد بدهند که او کجا و چگونه می تواند از آنها استفاده کند.
تنبیه بدنی ممنوع حتی نیشگون
مشاركت دادن كودك در انجام امور، مشورت خواستن از وی بویژه در اموری كه مستقیم به كودك مربوط می‌شود، برای مثال در چیدمان اتاقش، احترام گذاشتن به خواست و سلیقه كودك، تشویق مناسب و به اندازه در صورت انجام كارهای خوب و درست، شناختن هدف وی از لجبازی و توجه كافی به كودك به نظر كارشناس علوم تربیتی مهم‌ترین روش‌های كاهش لجبازی در كودك است.
فراموش نشود لجبازی كودك یك روزه شكل نمی‌گیرد و یك روزه هم برطرف نمی‌شود.
لجبازی برای كودك به مرور به یك عادت و خصلت رفتاری و همچنین روشی برای پیشبرد كار، جلب توجه و اظهار وجود تبدیل می‌شود و رفع آن نیازمند زمان و توجه است. نكته اصلی درباره لجبازی كودك اجتناب از تنبیه وی است. لجبازی یك خصلت بد و پلید نیست و برای كودك هدف محسوب نمی‌شود. بر این اساس در مقابل لجبازی وی نباید از حربه تنبیه استفاده كرد.
تنبیه بدنی هم به كلی مطرود است و از نظر كارشناسان حتی نیشگون یا سیلی آرام نیز تنبیهی مخرب برای روان كودك محسوب می‌شود. تنبیه بدنی به جای جسم، روان كودك را نشانه می‌رود و تاثیری بسیار مخرب برجا می‌گذارد. تنبیه بدنی به مدت طولانی و حتی برای همیشه در یاد كودك می‌ماند و همین فراموش نكردن بخوبی گویای تاثیر مخرب آن بر روان كودك است.
۱- به کودک گوش کنید و جر و بحث نکنید: اگر کودک شما بر انجام کاری اصرار داد و لجبازی می کند، با او مقابله و داد و بیداد نکنید، اجازه دهید بگوید که چرا می خواهد این کار را انجام دهد و چه چیزی او را در این مورد اذیت می کند؟
۲- با آنها ارتباط برقرار کنید نه اجبار: وقتی کودک به چیزی نمی رسد شروع به لجبازی می کند و اصطلاحا شروع به انجام کاری دقیقا مخالف خواسته شما می کند. در این مواقع شما باید با کودک طرح رفاقت بریزید. مثلا اگر کودک شما اصرار دارد بعد از ساعت ۱۲ شب فیلم ببیند، او را مجبور به خوابیدن نکنید بجای آن با او همراه شوید و بخشی از فیلم را ببینید، او خودش خوابش می برد.
۳- به آنها گزینه بدهید: بجای اینکه به کودک بگویید باید برود و ساعت ۹ بخوابد، به او یک راه دیگر هم بدهید، بگویید می توانی ساعت ۹ به رختخواب بروی یا اینکه اگر دوست نداری باید در رختخواب به قصه ای که برایت می گویم گوش کنی.
۴- همیشه خونسرد بمانید: اگر با لجبازی کودک از کوره در بروید و عصبانی شوید، هیچ کمکی نکرده اید. باید بتوانید در این لحظات خونسرد بمانید و برایش توضیح دهید که چرا رفتارش اشتباه است یا اینکه شما می خواهید چه کارهایی انجام دهد.
۵- به آنها احترام بگذارید: همانگونه که گفتیم با آنها طرح رفاقت بریزید و دستوری عمل نکنید. با آنها همدردی کنید و با احساساتشان همراه شوید. ضمنا باید قوانینی کلی برای کودکانتان وضع کنید که به آن پایبند باشند. قوانینی که نه خیلی سخت باشند نه خیلی آسان (مثلا تمیز کردن وسایل و اتاق بعد از بازی)
۶- با آنها کار کنید و مذاکره نمایید: شروع به انجام کارهای مختلف بهمراه کودک کنید تا خود را با او همراه نشان دهید. اگر کارهایی که شما می خواهید مثل خوابیدن را انجام نمی دهد باید شروع به مذاکره کنید. مثلا بگویید چرا نمی خوابی؟ یا اینکه چی اذیتت می کنه؟ بعد از شنیدن دلایل او، شروع به توضیح دادن کنید که چرا باید بخوابد.
۷- یک محیط محبت آمیز در خانه ایجاد کنید: این موضوع کمک زیادی به کاهش استرس های روحی و تجانس کودک با والدین می شود. مثلا با همسر خود جر و بحث نکنید یا اینکه همیشه یک آهنگ ملایم در خانه بعنوان موسیقی پس زمینه پخش کنید.
از سیستم تشویق استفاده کنید: در ازای رفتار مناسب، به او پاداش دهید و در ازای رفتار اشتباه، پاداش را حذف کنید. تشویق کودکان به رشد اعتماد به نفس آنها کمک میکند. همچنین آنها را تشویق به ادامه کار در جهت اهداف خود و حفظ رفتار مثبت سوق میدهد.
کودک را وادار به عجله و شتاب زدگی نکنید: وقتی به فرزندتان فشار بیاورید، او نمی‌تواند شرایط را تحمل کند و در نهایت با یکدندگی سعی میکند با شما به مقابله برخیزد.
حواس کودک را پرت کنید: وقتی کودک لجبازی میکند، با تغییر دادن مسیر توجه او، جلوی ادامه وضعیت ناخوشایند را بگیرید.
خودتان الگوی خوبی باشید: لجبازی نکنید تا فرزندتان لجبازی کردن را نیاموزد. در زندگی همیشه منطقی و با تدبیر عمل کنید؛ به این ترتیب فرزندتان یاد می‌گیرد که در مواجهه با خشم یا شرایط غیردلخواهش چطور باید رفتار کند.
در مقابله با لجبازی کودکان عصبانی نشوید: در اینگونه موارد آرامرباشید تا بتوانید تصمیم درستی بگیرید.
به خواسته آنها گوش دهید: اگر فرزندتان مایل به انجام کاری نیست، از آنها علت را جویا شوید ؛ می تواند یک دلیل اصلی مهم باشد. به عنوان مثال، اگر آنها هر روز صبح از رفتن به مدرسه خودداری میکنند، ممکن است به این دلیل باشد که آنها مورد آزار و اذیت قرار می گیرند یا معلم به آنها خیلی اهمیت نمیدهد
به کودکتان حق انتخاب دهید: اجازه دهید کودکان در موارد کوچک حق انتخاب داشته باشند، به آنها کمک می کند تا بعدها در زندگی و در مسائل بزرگتر راحت تر تصمیم گیری کنند. میتوانید از مسائلی مثل زمان خواب یا لباس مدرسه شروع کنید.
توجه: اگر هیچکدام از این روش ها روی فرزند تاثیر گذار نبود،و روش دیگری برای تغییر رفتار در کودک وجود نداشت از یک متخصص خانواده مشورت بگیرید همانطور که می بینید، همه این روشها، بسیار ساده و کاربردی هستند اما ترفند استفاده از آنها را باید بلد باشید. لطفاً سؤال های مرتبط خود را در بخش نظرات ثبت نمایید و همچنین چنانچه اطلاعات جدیدی دارید با ما به اشتراک بگذارید.
